اثرات کوتاه مدت استفاده از کودهای زیستی بر برخی ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک

سابقه و هدف: کودهای زیستی با تأثیر‌گذاری بر تخلخل خاک و پایداری خاکدانه‌ها، می‌توانند بر ساختمان خاک تأثیر بگذارند. در واقع فعالیت ریزجانداران خاک علاوه بر تأثیر بر ریشه گیاهان، اثرات قابل توجهی بر ترکیبات آلی و در اغلب موارد ساختمان خاک دارند. بنابراین هدف این تحقیق بررسی تأثیر کودهای زیستی شامل قارچ مایکوریزا (Glomus mosseae) و باکتری ریزوبیوم (Mesorhizobium caesar) به صورت جداگانه و با هم بر برخی ویژگی‌های فیزیکی (جرم مخصوص ظاهری و تخلخل خاک) و شیمیایی خاک (واکنش خاک، هدایت الکتریکی و ظرفیت تبادل کاتیونی) در دو شرایط گلخانه‌ای و مزرعه‌ای بود که تاکنون کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. چرا که کاربرد کودهای زیستی در خاک می‌تواند یکی از شیوه‌های مناسب برای حفظ و بهبود کیفیت فیزیکی و شیمیایی خاک ‌باشد. مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تأثیر همزیستی قارچ مایکوریزا و باکتری ریزوبیوم بر برخی خواص شیمیایی و فیزیکی خاک، آزمایشی در دو شرایط مزرعه و گلخانه، در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. در شرایط مزرعه تیمارهای آزمایشی شامل قارچ مایکوریزا گونه گلوموس موسه‌آ، باکتری ریزوبیوم گونه مزوریزوبیوم، مایکوریزا× باکتری ریزوبیوم و شاهد (بدون مایه‌زنی) بودند. در شرایط گلخانه تیمار ماده زمینه سترون شده قارچ مایکوریزا و تیمار بدون گیاه (بدون مایه‌زنی) نیز تیمار‌های آزمایشی بودند. گیاه مورد کشت در این آزمایش نخود بود. در پایان فصل رشد نمونه‌های دستخورده و دستنخورده از عمقهای متفاوت برداشت و ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی مذکور در فوق اندازهگیری شد. یافته‌ها: در شرایط مزرعه و گلخانه تیمارهای شامل مایکوریزا باعث کاهش واکنش خاک شدند. تیمارهای مختلف تأثیر معنی‌داری بر گنجایش تبادل کاتیونی در دو شرایط گلخانه و مزرعه نداشتند. احتمالاً بدلیل اینکه گنجایش تبادل کاتیونی در ارتباط با سطح ویژه خاک است. در شرایط گلخانه کمترین جرم مخصوص ظاهری در عمق 0-5 سانتی‌متر (در سطح 5 درصد) در گلدان‌های شامل تیمار مایکوریزا× باکتری ریزوبیوم (g cm-330/1) و مایکوریزا ( g cm-336/1) و بیشترین جرم مخصوص ظاهری در تیمار شاهد بدون گیاه و بدون مایه‌زنی (g cm-349/1) مشاهده شد. همچنین تیمارهای شامل کود زیستی باعث افزایش معنی‌دار تخلخل خاک نسبت به شاهد بدون گیاه شدند. به‌گونه‌ای که در عمق اول (0-5 سانتی‌متر) تیمار مایکوریزا× باکتری ریزوبیوم (cm3cm-350/0) در عمق 5-10 سانتی‌متر تیمار مایکوریزا (cm3cm-349/0) و در عمق سوم (10-15 سانتی‌متر) هر سه تیمار کود زیستی بیشترین مقدار تخلخل را داشتند. شرایط مرزعه باعث کاهش اثر تیمارها بر ویژگی‌های فیزیکی خاک گردید، که احتمالاً می‌تواند به‌ علت تأثیر کمتر تیمارهای اعمال شده به علت وسعت زیاد منطقه و از طرفی شرایط محیطی کنترل نشده باشد. نتیجه‌گیری: با توجه به اینکه تیمارهای مختلف کود زیستی تأثیر متفاوتی بر عمق ریشه‌‌زنی گیاهان و عملکرد گیاه دارند، تأثیر تیمارهای مختلف در این پژوهش در اعماق مختلف بر بهبود ساختمان خاک متفاوت بود. به طور کلی تیمارهای شامل کود زیستی با تأثیرگذاری بر عملکرد گیاه و ریشه گیاه باعث بهبود پارامترهای فیزیکی و ساختمان خاک شدند.